کد مطلب:48257 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » قرآن

از آيه وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا(نسأ،1) چه برداشت ميشود؟ ضمير هأ به مؤنث برميگردد يا خير؟

خداوند متعال، در اينباره ميفرمايد: يَـََّأَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَ َحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاًكَثِيرًا وَنِسَآءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِ وَالاْ ?َرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا;(نسأ، 1) اي مردم از خدايتان بترسيد، خدائي كه همه شما را از يك تن آفريد، و همسرش را نيز از آن نفس پديد آورد، و از آن دو، مردان و زنان بسياري پراكنده ساخت، و بترسيد از خدائي كه به نام او از يكديگر خواهشها ميكنيد، و بترسيد از قطع رحم كه خدا مراقب شما است.

آيه شريفه ميفرمايد: زوج اين فرد هم مثل خودش از همين نوع است; و اين افراد پراكنده همه به آن دو بر ميگردند. شاهد بر اين معنا آيات ذيل است: وَ مِنْ ءَايَـَتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَ َجًا لِّتَسْكُنُوَّا إِلَيْهَا;(روم، 21) از آيات پروردگار يكي اين است كه جفت شما را از جنس خود شما برايتان آفريد تا به او آرامش پيدا كنيد. ; وَ اللَّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَ َجًا وَ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَ َجِكُم بَنِينَ وَ حَفَدَة...;(نحل، 72) و خداوند براي شما از جنس خودتان زناني قرار داد، و از اين زنان برايتان فرزندان و نسلي به وجود آورد.

بنابراين، آن چه در بعضي از كتب تفسير ذكر شده كه آيه در صدد بيان اين مطلب است كه، جفت اين فرد از خودش گرفته شده و خداوند او را از جزء بدن وي آفريده است، هيچ شاهدي از خود آيه بر آن نميتوان يافت. ضمن آن كه خداوند ميدانست از آن مجموعة گِل هم آدم و هم حوا8 را خواهد آفريد. در اين صورت مراد از زيادي گِل آدم اين است كه حوا از جنس آدم و هر دو از نفس واحداند.

روايات هم مؤيد مطلب فوق است: از امام باقر7 پرسيده شده، خداوند حوا را از چه آفريد؟ فرمود: اين مردم چه ميگويند؟ گفته شد، ميگويند: خداوند اورا از دندهاي از دندههاي آدمغ آفريده است; فرمود: دروغ ميگويند; آيا خداوند عاجز بود از اين كه وي را از چيز ديگري بيافريند؟!(بحارالانوار، مجلسي;، ج 11، ص 116، مؤسسة الوفأ.)

بنابراين، اگر در برخي روايات يا كتب تفسيري آمده كه حوا از قسمت باقي مانده آدمغ آفريده شده به معناي جنسيت است يعني از جنس او خلق شده است.(ر.ك: ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبائي;، ج 4، ص 229 ـ 234، بنياد علمي و فرهنگي علامه; / تفسير نمونه، آيتاللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 3، ص 245، دارالكتب الاسلامية.)

از نكات ياد شده معلوم شد كه ضمير هأ در منها و زوجها به نفس واحده برميگردد. نفس در زبان عربي مؤنث مجازي است; به همين جهت مرجع ضمير مؤنث ميتواند قرار بگيرد.